Covid-19 ve Gıda Güvenliği

COVID-19 enfeksiyonunun gıda ürünlerinden bulaşma riski nedir? Tarımsal gıda endüstrisi üretim veya dağıtımını yaptıkları gıda ürünlerinin kontamine olmasını önlemek için önlemler alıyor mu?

Sorularınızın yanıtlarına ve daha fazlasına buradan ulaşabilirsiniz.

1. GIDA ÜRÜNLERİNDEN VİRÜS BULAŞMA RİSKİ

1.1. COVID-19 enfeksiyonunun gıda ürünlerinden bulaşma riski nedir?

Salgın ölçeğinin büyüklüğüne rağmen, COVID-19'un bugüne kadar gıda tüketimi yoluyla bulaştığına dair bir rapor bulunmuyor. Bu nedenle, Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi tarafından belirtildiği üzere gıda ürünlerinin COVID-19 ile ilgili olarak halk sağlığı için risk oluşturduğuna dair bir kanıt yoktur. COVID-19 virüsü kişiden kişiye, hasta bir kişi tarafından öksürme, hapşırma veya solunum esnasında havaya atılan küçük damlacıklar yoluyla bulaşır.

1.2. Bir gıda işletmecisi olarak, tedarikçilerimden COVID-19 ile ilgili garanti isteyebilir miyim?

Hayır. Gıdanın COVID-19 ile ilgili olarak halk sağlığı için bir risk oluşturduğuna dair bir kanıt olmadığından, “virüs taşımıyor” sertifikası doğal olarak verilemez. Bu tür bir garanti için herhangi bir talepte bulunmak da bu nedenle orantısızdır ve neticede kabul edilemez.

1.3. COVID-19 virüsünün gıda ambalajından bulaşma riski nedir?

Son zamanlarda yapılan bir araştırmaya göre COVID-19 etmeni SARS-CoV-2’nin karton üzerinde en fazla 24 saat ve örneğin kontrollü bağıl nem ve sıcaklıkla bağlantılı deneysel ortamlarda çelik, plastik ve benzeri sert yüzeylerde en fazla birkaç gün yaşadığının görülmesine rağmen farklı çevre koşullarına ve sıcaklıklara maruz kalan kontamine ambalajların enfeksiyonu ilettiğine dair bir kanıt bulunmuyor. Bununla birlikte, ciltte bulunan virüsün solunum sistemine (örneğin yüze dokunarak) bulaşabileceği endişelerini gidermek için, tüketiciler de dahil olmak üzere ambalaja müdahale eden kişiler, iyi sağlık uygulamaları konusunda halk sağlığı yetkililerinin yaptıkları düzenli ve etkili el yıkama da dahil tüm önerilere uymalıdırlar.

2. GIDA ÜRETİMİ

2.1. Tarımsal gıda endüstrisi üretimini veya dağıtımını yaptıkları ürünlerin bulaşıcılığını önlemek için tedbir alıyor mu?

AB’de gıda üretimi halihazırda katı hijyen kuralları çerçevesinde yönetiliyor ve bu kuralların uygulanması resmi kontrollere tabidir. Tüm gıda işletmeleri bu kuralları uygulamak zorundadır. Gıda işletmecileri tarafından uygulanacak hijyen kontrolleri, gıdanın herhangi bir patojen tarafından kontamine edilmesini önlemek için tasarlanmıştır ve bu nedenle gıda ürünlerinin COVID-19'a neden olan virüse de bulaşmasını önlemeyi amaçlıyor. Gıda endüstrisinde çalışanların hijyenik olarak nasıl çalışacaklarını bilmeleri için gıda endüstrisinin tüm bu gereksinimlerle ilgili düzenli eğitimler vermesi zorunluluğu vardır. Gıda üretiminin tüm aşamalarında gerekli olan iyi hijyen uygulamaları arasında, özellikle temizlik ve gerektiğinde, gıda üretim tesislerinin ve ekipmanlarının üretim aralıklarında dezenfekte edilmesi, gıda kategorileri arasında ve sürecin farklı aşamalarında gıdalar (örneğin tüketime hazır pişmiş ve çiğ ürünler) arasında çapraz buluşmanın önlenmesi, ellerin yıkanması ve dezenfekte edilmesi, gerektiğinde eldiven ve maske takılması, özel hijyenik giysi ve ayakkabıların kullanılması veya evde solunum sistemi enfeksiyonu belirtileri gösteren çalışanların evde kalarak üretim veya dağıtım faaliyetlerine katılmaması gibi kişisel hijyenle ilgili tedbirler de bulunuyor.  Ayrıca, mevcut bağlamda gıda işletmelerinin dış temasları (örneğin tedarikçiler ve kamyonlarla) en aza indirgemeleri ve sürücülerle mesafe kuralını uygulamaları gerekiyor.

2.2. Kısıtlama önlemleri, gıda işletmelerinde hijyen uygulaması üzerindeki kontrolleri sınırlandırabilir. Bu genel olarak gıda güvenliğini zayıflatır mı?

Resmi kontroller güvenli bir gıda zincirinin parçası olsa da, mevcut sınırlamaların (bazı resmi kontrol faaliyetlerinin olası risk bazlı ertelenmesi dahil) her şeyden önce ve en önemlisi çiftlikten sofraya tüm gıda zinciri paydaşlarının taahhüdüne dayanan gıda güvenliğini etkilemediği düşünülüyor. Çiftlikten sofraya kadar uzanan gıda zincirinin birincil sorumluluğu gıda işletmecilerine aittir. Gıda güvenliği öncelikle koruyucu önlemler yani iyi hijyen uygulamaları ile sağlanır. Gıda işletmecileri, bu önleyici tedbirlerin gıda üretimi sırasında her zaman yürürlükte olduğunu ve üretim süreçleri ve gıdalar üzerinde (kendi kontrolleri denilen kontroller) testler yoluyla etkili olduklarını göstermelidirler. Bu süreç de sırasıyla gıda güvenliği yetkilileri tarafından denetlenir. Resmi kontrol yöntemlerini etkileyebileceği durumlar olsa bile, kısıtlama tedbirleri üretilen gıdaların güvenliğini etkilemez. Bu bağlamda, Komisyon, Üye Devletlerin COVID-19'un yayılmasını sınırlamak için hareket kısıtlamalarıyla uyumlu bir şekilde ve uygun güvenlik önlemleri kapsamında gıda güvenliğinden ödün vermeden kontrol tedbirleri almalarına izin veren bir Yönetmelik kabul etti. Bu önlemler iki ay boyunca geçerli olacak ve daha sonra Üye Devletlerden alınan bilgilere dayanarak gözden geçirilecek.

2.3. Gıda sektöründe çalışan bir kişiye COVID-19 virüsü bulaşmışsa ne olur?

Gıda işleme endüstrisinde çalışanların sağlığını korumak için özel protokoller oluşturuldu. Bu önlemler, olağan gıda hijyeni ve çalışan güvenliği uygulamalarına ek olarak ve ayni zamanda mevcut imkanlara uyum sağlıyor. Bu önlemler, çalışırken sosyal mesafeyi koruma, mesafenin sağlanamadığı durumlarda pleksiglas kullanımı, kamyon şoförleri ve gıda tesisi arasında temas olmaması, daha fazla el dezenfektanı kullanımı, tesiste kesinlikle gerekli olandan daha fazla kişinin çalıştırılmaması, sırayla çalışma sistemi veya mümkün olduğunca evden çalışılması gibi tedbirleri içeriyor. Şu anda COVID-19 virüsüne karşı alınan özel tedbirler çerçevesinde, COVID-19'u işaret eden solunum sistemi enfeksiyonu belirtileri gösteren herhangi bir kişinin virüsün yayılmasını önlemek için evde kalması isteniyor. İnsanların (henüz) hasta değilken enfekte olabileceği (virüsün asemptomatik taşıyıcıları) durumlarda bile mevcut mevzuat, gıda işleme sektöründe çalışan her kişinin uygun, temiz ve gerektiğinde koruyucu giysi giymesi ve sürekli olarak iyi hijyen kuralları uygulaması da dahil olmak üzere yüksek derecede kişisel hijyen (düzenli el yıkama, yiyecek üretirken veya işlerken hapşırma veya öksürme gibi hijyenik olmayan davranışlara izin verilmemesi) uygulaması halinde gıda ürünlerine muamele etmesi virüs bulaştırma riskini en aza indirir. Mevcut sanitasyon önlemlerinin COVID-19 üzerinde diğer mikrobiyolojik riskler kadar etkili olduğuna inanmak için birçok nedenimiz bulunuyor. Ayrıca, gıda işletmeleri, gerektiğinde ve risk düzeyine bağlı olarak, bir çalışanının virüs testinin pozitif çıkması durumunda ek sağlık önlemleri almalıdır. Bu önlemler yanında yiyeceklerin bulaşma kaynağı olmaması gıda üretiminin güvenliği konusunda güvence sağlıyor.

2.4. Dağıtım sorunları nedeniyle el dezenfektanlarında kıtlık yaşanabilir. Bir gıda işletmesi bu konuda ne yapabilir?

AB gıda güvenliği mevzuatına göre, çalışanlarının yeterli hijyenik önlemleri uygulamasından gıda işletmecileri sorumludur. Sabun kullanarak ellerin sık sık yıkanması da bu tür hijyenik önlemler arasındadır. Daha fazla dezenfeksiyon kullanılması gereken durumlarda dezenfektan belirtilen şekilde kullanılmalıdır. Dezenfektan konusunda kıtlık yaşanması durumunda, yerel gıda güvenliği yetkilileri bu tür sorunları olay bazında değerlendirecek ve işletmelerin gıda güvenliğinin sağlanması için alternatif ürünler kullanılması veya ellerin sabunla daha sık yıkanması gibi alternatif güvenli çözümler bulmalarına yardımcı olabilecek.

2.5. Bir gıda işletmecisi olarak çalışanlarıma virüs bulaşmasını nasıl önleyebilirim?

Gıda işletmecileri, kişisel koruyucu ekipmanların düzgün bir şekilde nasıl kullanılacağı konusunda çalışanlarına eğitim vermeli ve iş aralarında kişisel hijyen ve sosyal mesafeyle ilgili kurallara uymanın ne kadar önemli olduğunu hatırlatmalıdır.

3. MARKETLERDE GIDA ÜRÜNLERİ

3.1. Virüs, enfekte olması muhtemel kişilerin gıda ürünlerine muamelesi sonucu  bulaşabilir mi?

AB Üye Devletleri'ndeki gıda güvenliği ajanslarına göre, gıda ürünlerine muameleden kaynaklı olarak COVID-19 virüsünü yakalamak çok uzak bir ihtimaldir. Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi ek olarak, şu anda gıda ürünlerinin virüsün olası bir kaynağı veya bulaşma yolu olduğuna dair hiçbir kanıt bulunmadığını belirtti. COVID-19'u yayan virüsün gıda ürünleri üzerinde bulunması, bu ürünler üzerinde yaşaması ve insanlara bulaşması hakkında şu anda bilgi mevcut değildir. Aynı zamanda, gıdanın bir enfeksiyon kaynağı veya aracı olduğuna dair bir kanıt da bulunmuyor, ancak hasta olan insanların virüse yakalanmalarının diğer enfekte kişilerle temastan kaynaklandığına dair şüphe de bulunmuyor. Teorik olarak, herhangi bir yüzeyle temasta olduğu gibi, enfekte olmuş bir kişi tarafından kontamine olmuş bir kapı kolu veya başka bir yüzey gibi gıda ürünleri de elle temas sonucu kontaminasyona neden olabilir. Bu yüzden herkes, ellerin yıkanması konusunda halk sağlığı yetkililerinin tavsiyelerine uymalıdır. Perakendeciler gıda ürünlerine muamele ederken hijyenin ne kadar gerekli olduğunu biliyorlar. Yiyeceklere muamele etmesi gereken personel (örneğin et kesmek, et veya süt ürünlerini dilimlemek, balık temizlemek, meyve ve sebze paketlemek) eldiven giymeli ve eldivenleri sık sık değiştirmeli veya başka şekilde sık sık ellerini yıkamalıdır. Tüketiciler de üstlerine düşenleri yerine getirmelidirler. Genel olarak iyi bir hijyen uygulaması olarak, mağazalardaki müşteriler, ellerinde mevcut olabilecek herhangi bir patojenle kontaminasyondan kaçınmak için satın almak istedikleri şeyden başka yiyeceklere temas etmemelidirler.

3.2. Bir perakendeci olarak, işyerime gelen kişilerin kendime ve müşterilerime virüs bulaştırmalarına nasıl engel olabilirim?

Hijyen ve temizlik rutinlerinin güncel olduğundan emin olun ve net bilgi vermek de dahil olmak üzere müşteri hijyen davranış kurallarına sıkı uyumluluk sağlayın. Perakendecilerin dış ürün tedarikçilerinin, temizlik ve benzeri hizmet görevlilerinin işyerlerine girişleri konusunda da belirli kurallar uygulaması önerilir. COVID-19 virüsü esas olarak plastik ve paslanmaz çelik gibi örneğin alışveriş sepetleri veya kendi kendini tarama cihazları gibi pürüzsüz inert yüzeylerde direnç gösterdiğinden, perakendecilerin bu yüzeyleri sık sık temizlemeleri önerilir. Süpermarketlerin el sepetleri düzenli olarak dezenfekte edilmelidir. Perakendeciler ayrıca müşterilerini kendi alışveriş çantalarını getirme konusunda da teşvik edebilirler. Birçok yetkilinin talep ettiği üzere, insanlar arasında, halk sağlığı yetkilileri tarafından tavsiye edilen güvenli bir fiziksel mesafe olmasını sağlayın, örneğin zemini belirli aralıklarla işaretleyin ve aynı zamanda mağazanızda bulunan insan sayısını sınırlayın. Perakendeciler ayrıca tüketicilere bu mesafeyi korumak için alışveriş sepetlerini kullanmalarını önerebilir. Tanıtım kampanyaları için yiyecek/içecek tatma etkinliklerinden kaçınılmalıdır. Stokların yeterli olması durumunda, perakendeciler girişte el dezenfektanı veya dezenfektan mendilleri hazırlayabilir ve/veya insanlar dükkanlarda (meyve veya sebze gibi) ambalajlanmamış gıda maddelerine dokunmaları gerektiğinde tek kullanımlık eldivenler dağıtabilirler. Perakendeciler alınan sağlık önlemleri kapsamında, müşterilerin bunları kullanmaları ve tek kullanımlık eldivenlerin uygun şekilde imha edildikleri konusunda ısrar etmelidirler. Yüz yüze hizmete mutlaka ihtiyaç duyulması ve insanlar arasında güvenli bir mesafenin korunmasının mümkün olmadığı durumlarda, kasiyerler ve müşteriler arasına (örneğin süpermarket kasalarında)  bir cam veya pleksiglas ekran koyulması ve nakit ödeme yerine tercihen temassız kredi kartı kullanımının teşvik edilmesi tavsiye ediliyor. Kartlı ödeme aracının ve kasiyerdeki konveyör bandının periyodik olarak dezenfekte edilmesi de öneriler arasında yer alıyor.

4. EVDEKİ GIDA ÜRÜNLERİ

4.1. Belirli yiyecekleri tüketirken virüsle enfekte olabilir miyim?

AB Üye Devletleri'ndeki gıda güvenliği ajanslarına göre, COVID-19 virüsüne bulaşma gıda ürünlerine temasla mümkün değildir. Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi ek olarak şu anda yiyeceklerin COVID-19 virüsünün muhtemel bir kaynağı veya bulaşma yolu olduğuna dair hiçbir kanıt bulunmadığını belirtti. COVID-19'dan sorumlu virüsün gıda ürünleri üzerinde bulunduğu, ürünler üzerinde yaşadığı ve insanlara bu şekilde bulaşabildiği hakkında şu anda hiçbir bilgi bulunmuyor. Bununla birlikte, COVID-19 salgınının büyüklüğüne rağmen COVID-19'un bugüne kadar gıda tüketimi yoluyla bulaştığına dair bir rapor da bulunmuyor. COVID-19 virüsü kişiden kişiye, hasta bir kişi tarafından öksürme, hapşırma veya solunum esnasında havaya atılan küçük damlacıklar yoluyla bulaşıyor.

4.2. COVID-19'dan sorumlu virüsün yiyeceklerden bulaşma riskini en aza indirmek için evde kendim bir şeyler yapabilir miyim?

Evet. İlk olarak, alışverişten önce ve sonra ellerinizi iyice yıkamanız (Etkili El Yıkama ile ilgili ECDC eğitimine bakın) kendinizi ve diğer kişileri korumanız açısından özellikle önem taşıyor. Mutfağınızda, sizi genellikle gıda zehirlenmesinden koruyan hijyen kurallarına uymak eşit derecede önemlidir. Yiyeceklerinizi uygun bir şekilde saklayın (çiğ tüketilen yiyecekler ile pişmiş yiyeceklerin birbirlerine temas etmelerinden kaçınılmalıdır). Yiyecekleri saklamadan önce dış ambalajı (örneğin iç plastik ambalajın bulunduğu karton dış yüzeyler) en son kullanma tarihi gibi önemli bilgiler okunduktan sonra atın. Meyve ve sebzeleri özellikle pişirilmeden tüketilecek olanları sistematik olarak temiz suyla yıkayın (COVID-19 doğru pişirmede ölüyor). Bıçak, tabak ve benzeri mutfak eşyalarını farklı gıda maddeleri için kullanma arasında dikkatli bir şekilde deterjanla yıkayarak kontaminasyonu önleyin. Pişirilmesi amaçlanan gıdalar için pişirme talimatlarına (zaman, sıcaklık) saygı gösterin. Yiyecek hazırlamaya veya pişirmeye başlamadan önce ve yiyecek hazırladıktan sonra ellerinizi ılık su ve sabunla yıkayın. Buzdolabı ve mutfak yüzeyleri, artan sıklıkta rutin olarak temizlenmelidir. COVID-19'a karşı önlemler çerçevesinde, evde yemek pişirirken hala geçerli olan ve sağlık hizmetlerinin üstlendiği zor görevi daha da zorlaştıracak olan besin kaynaklı zehirlenmelere karşı uygulamanız gereken klasik kuralları unutmamalısınız.
 

4.3. Pet hayvanımın virüse bulaşma riski var mı? Pet hayvanımın pet hayvan yemeğinden COVID-19 virüsüne bulaşma riski nedir?

İnsanların tükettiği gıda ürünlerinde de olduğu gibi, COVID-19'un pet hayvan yemeği tüketimi yoluyla hayvanlara bulaştığına dair bir rapor bulunmuyor (bakınız yukarıda 1.1). Bu değerlendirme çiftlik hayvanları için kullanılan yem için de geçerlidir. İnsan tüketimi için yiyeceklerde olduğu gibi, COVID-19 virüsünü pet hayvan gıdalarına temasla yakalamanız pek olası değildir. Pet hayvan gıda ambalajlarına temas ile ilgili öneriler diğer ambalajlarla temas ile aynıdır (bakınız yukarıda 1.3).